Wyjaśnienia z dnia 6.08.2001

1. Prowadzenie, w różnych formach, działalności posłów w okresie kampanii wyborczej do Sejmu i do Senatu powinno się odbywać z uwzględnieniem przepisów ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu i do Senatu, zwanej dalej Ordynacja wyborczą , regulujących zasady i tryb prowadzenia kampanii wyborczej oraz sposób jej finansowania. W związku z tym, działania posłów, również tych, którzy nie zamierzają ubiegać się ponownie o mandat, wynikające ze sprawowanego mandatu nie powinny zawierać elementów agitacji wyborczej na rzecz list kandydatów na posłów lub kandydatów na senatorów, a także na rzecz partii politycznych i komitetów wyborczych uczestniczących w wyborach, jeżeli miałoby to prowadzić do naruszenia przepisów Ordynacji wyborczej. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z art. 95 Ordynacji wyborczej podmiotami uprawnionymi do prowadzenia kampanii wyborczej, na zasadzie wyłączności, są komitety wyborcze, które mogą prowadzić, w okresie kampanii wyborczej, agitację wyborczą na zasadach, w formach, w czasie i w miejscach określonych ustawą (art. 85 ust. 3 Ordynacji wyborczej). Odnoszą się do nich wszystkie zasady i rygory dotyczące finansowania kampanii wyborczej, w tym również zakaz finansowania kampanii wyborczej z innych źródeł niż funduszy wyborczych partii politycznych oraz wpłat od osób fizycznych (art.111 Ordynacji wyborczej). Zakaz ten obejmuje więc, między innymi, finansowanie kampanii wyborczej ze środków z budżetu państwa, którymi są np. kwoty przeznaczane na działalność biur poselskich. Trzeba też mieć na uwadze przepisy art. 85 ust. 1, art. 87 i art. 88 ust. 1-3 Ordynacji wyborczej, które zakazują prowadzenia agitacji wyborczej po zakończeniu kampanii wyborczej, czyli na 24 godziny przed dniem wyborów i w dniu wyborów, aż do zakończenia głosowania. Powołane wyżej przepisy zakazują również prowadzenia agitacji w okresie kampanii wyborczej na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych MON, oddziałów obrony cywilnej, skoszarowanych jednostek podległych MSWiA, jak również na terenie szkół podstawowych, gimnazjów wobec uczniów nieposiadających prawa wybierania. W ocenie Państwowej Komisji Wyborczej powołane przepisy mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Od zasad w nich sformułowanych ustawodawca nie przewidział żadnego wyjątku. Do innego poglądu nie upoważniają także przepisy ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora ( Dz. U. Nr 73, poz. 350, ze zmianami). Ratio legis takiej regulacji jest oczywiste. Stanowi ona prawną gwarancję przejrzystości finansowania kampanii wyborczej, czystych reguł gry wyborczej i równych szans podmiotów i kandydatów uczestniczących w wyborach.
2. W świetle powyższego Państwowa Komisja Wyborcza wyraża następujący pogląd w podniesionych kwestiach szczegółowych:
   1. Na ile - w świetle przepisów Ordynacji - możliwe jest precyzyjne oddzielenie działalności osoby publicznej (np. posła i senatora) od kandydata w wyborach ?
      Przepisy ustawy zawarte w rozdziale 11 "Kampania wyborcza" adresowane są do wszystkich podmiotów i osób prowadzących kampanię wyborczą bez względu na to, czy agitację wyborczą w tym okresie prowadzą osoby publiczne (np. posłowie i senatorowie), czy też kandydaci na posłów i senatorów. Ocena, czy działania posła lub senatora wykraczają poza zakres sprawowanego mandatu zależy od tego, czy konkretne działania i zachowania posła lub senatora zawierają elementy agitacji wyborczej na rzecz ugrupowania politycznego, komitetu wyborczego lub kandydatów uczestniczących w wyborach, nie wyłączając osoby samego posła lub senatora kandydującego w wyborach. Ze względu na to kryterium, działalność posła i senatora w okresie trwania kampanii wyborczej powinna podlegać samoocenie i samoograniczeniu, jak i ocenie danego komitetu wyborczego.
   2. Czy stałe rubryki (np. w prasie) prowadzone przez parlamentarzystów, w których nie będą poruszane tematy wyborcze, będą traktowane jak wykonywanie mandatu czy kampania wyborcza ?
      Przepisy Ordynacji wyborczej nie nakazują zaprzestania w okresie kampanii wyborczej przez posłów i senatorów działalności publicystycznej w prasie, której celem jest relacjonowanie efektów pracy Sejmu i Senatu. Dotyczy to również działalności publicystycznej autorskiej na tematy ogólne np. w postaci stałych felietonów, którą trudno jednak uznać za działalność bezpośrednio związaną z wykonywaniem mandatu. Publikacje te w okresie kampanii wyborczej ze względów prawnych i etycznych powinny być jednak wolne od promocji własnego ugrupowania politycznego uczestniczącego w wyborach i krytyki ugrupowań konkurencyjnych.
   3. Jeżeli poseł wykupił (podpisał z redakcją umowę) stałe miejsce na przedstawianie swoich poglądów na określone tematy, nie związane bezpośrednio z kampanią wyborczą, to po rejestracji listy będzie to traktowane jako wykonywanie mandatu, czy już kampania wyborcza ?
      Prezentowanie przez posła swoich poglądów na określone tematy w stałych publikacjach, jak można przypuszczać, ma na celu kształtowanie wśród wyborców własnego pozytywnego wizerunku lub środowiska, z którym jest związany. W związku z tym, kontynuowanie tej praktyki po zarejestrowaniu posła jako kandydata na posła lub kandydata na senatora powinno odbywać się za wiedzą komitetu wyborczego, z wszelkimi rygorami wynikającymi z przepisów Ordynacji wyborczej o dozwolonych źródłach finansowania kampanii wyborczej i obowiązku ich ewidencjonowania w rachunkowości oraz rozliczenia w sprawozdaniu wyborczym komitetu wyborczego. W tym miejscu godzi się przypomnieć przepisy karne art. 229 Ordynacji wyborczej, które przewidują, że prowadzenie kampanii wyborczej na rzecz kandydata na posła lub kandydata na senatora (także przez samego kandydata) bez zgody komitetu wyborczego kwalifikowane jest jako występek.
   4. Czy logo klubu parlamentarnego na gadżetach traktowane będzie jako propagowanie symbolu partii, a tym samym wiązało się z kampania wyborczą, czy też nie ? (np. logo Klubu Parlamentarnego SLD było znacznie wcześniej niż powstała partia o tej samej nazwie).
      Rozpowszechnianie w okresie kampanii wyborczej gadżetów z symbolem klubu parlamentarnego zbieżnym z symbolem partii politycznej lub ugrupowania uczestniczącego w wyborach albo z symbolem zbieżnym z nazwą komitetu wyborczego może być ocenione jako forma agitacji wyborczej na rzecz tych partii i ugrupowań lub komitetów wyborczych.
   5. Jaka będzie interpretacja dotycząca rozliczania kosztów przejazdu własnym samochodem? Czy niezbędna będzie umowa użyczenia samochodu komitetowi wyborczemu, czy też wystarczy rachunek za paliwo lub rozliczenie np. tzw. "kilometrówki"?
      Jak należy przypuszczać chodzi tu o koszty przejazdu posła lub senatora, który jako kandydat w wyborach do Sejmu i Senatu, przy użyciu własnego samochodu będzie brał udział w spotkaniach przedwyborczych organizowanych przez komitet wyborczy. Koszty przejazdu kandydata na posła lub kandydata na senatora będą zatem objęte wydatkami komitetu wyborczego. Jeżeli kandydat sam pokrył koszty takiego przejazdu, wówczas wysokość poniesionego wydatku powinien zgłosić komitetowi wyborczemu jako darowiznę o charakterze niepieniężnym, pod warunkiem zachowania limitu darowizn od osoby fizycznej określonego art. 113 ust. 3 Ordynacji wyborczej. Jeżeli koszt przejazdu miałby zwrócić komitet wyborczy wówczas powinien to uczynić do wysokości faktycznych kosztów przejazdu kandydata przez niego poniesionych. Umowa użyczenia zgodnie z art. 710 i 713 Kodeksu cywilnego polega na bezpłatnym użyczeniu rzeczy na czas określony lub nieokreślony, przy czym na biorącym spoczywają koszty używania rzeczy użyczonej. Jeżeli zatem samochód posła miałby być użyczony komitetowi wyborczemu na pewien okres umowa taka byłaby formą odpowiednią i dawała gwarancję użyczającemu, że za przypadkową szkodę lub uszkodzenie rzeczy odpowiada jej użytkownik (art. 714 kc.).
   6. Czy data rejestracji kandydatów w okręgowej komisji wyborczej zmieni sytuację parlamentarzystów zarejestrowanych jako kandydatów?
      Zarejestrowanie posła lub senatora jako kandydata w wyborach do Sejmu i Senatu powoduje ograniczenia w działaniach przez niego podejmowanych w ramach kampanii wyborczej, wynikające z przepisów Ordynacji wyborczej. Przede wszystkim działania te powinny być podejmowane za zgodą komitetu wyborczego, który zgłosił kandydata, jak tego wymaga art. 95 Ordynacji wyborczej. Konsekwencje braku takiej zgody omówiono w odpowiedzi na pytanie nr 3. Kandydata i komitet wyborczy obowiązują wszystkie zasady dotyczące finansowania i ewidencjonowania wydatków ponoszonych w związku z kampanią wyborczą prowadzoną przez posła lub senatora kandydującego w wyborach.
   7. Jak będą traktowane strony internetowe parlamentarzystów? Jak je rozliczać w kampanii?
      Strony internetowe założone przez posłów i senatorów w okresie trwania kampanii wyborczej powinny być wolne od oznaczeń i treści wskazujących na prowadzenie agitacji wyborczej na rzecz określonej partii politycznej, ugrupowania, czy komitetu wyborczego uczestniczącego w wyborach. Jeżeli treść stron internetowych zawiera elementy agitacji wyborczej, wówczas odbywać się to może wyłącznie za zgodą komitetu wyborczego, na rzecz którego prowadzona jest agitacja wyborcza, a koszty z tym związane powinny być wykazane w wydatkach komitetu wyborczego. W tym zakresie aktualne są także wyjaśnienia dotyczące pytania nr 3 i 5.
   8. Czy sprawozdanie z pracy parlamentarzysty w upływającej kadencji oznaczone np. zdjęciem i personaliami parlamentarzysty, nazwą i logiem Klubu parlamentarnego bez informowania o zamiarze kandydowania w najbliższych wyborach i nakłaniania do oddania głosu:
      - przedkładane lokalnym mediom,
      - rozsyłane wszystkim mieszkańcom w regionie
      - można uznać za nie wymagające zaliczenia w tym również w koszty kampanii wyborczej 2001?
      Sprawozdania z działalności posłów i senatorów mają ścisły związek z wykonywaniem sprawowanego mandatu i w związku z tym koszty ich wydania nie podlegają rozliczeniu w sprawozdaniu wyborczym określonego komitetu wyborczego. Ze względów prawnych i etycznych sprawozdania te nie powinny być jednak wykorzystywane do agitacji wyborczej na rzecz określonej partii politycznej, czy komitetu wyborczego uczestniczącego w wyborach.
   9. Czy gadżety (pisaki, zapalniczki, czapeczki, itp.) oznaczone imieniem i nazwiskiem parlamentarzysty, nazwą i logiem Klubu, bez wskazania o zamiarze jego kandydowania- rozprowadzane po rozpoczęciu kampanii wyborczej będą zaliczane jako element tej kampanii wymagający ujęcia w kosztach kampanii?
      W tym zakresie należy uwzględnić odpowiedzi na pytanie nr 1, 3 i 4 wskazujące na wymóg przestrzegania zasady wyłączności komitetu wyborczego do prowadzenia kampanii wyborczej z wszelkimi jej skutkami.
   10. Czy udział parlamentarzystów (którzy na zaproszenie zamierzają kandydować w wyborach), w festynach, piknikach, spotkaniach publicznych organizowanych przez osoby trzecie będzie traktowany jako element kampanii wyborczej? Jeżeli tak, to co powinno być przedmiotem rozliczenia kosztów, które mogą lub muszą być uwzględnione w kosztach kampanii?
       Jeżeli pytanie dotyczy zaproszenia dla parlamentarzysty do udziału w imprezie masowej organizowanej przez osoby trzecie, a nie przez komitet wyborczy lub za jego zgodą, zaś sam udział w takiej imprezie będzie wolny od agitacji wyborczej, to brak jest w Ordynacji wyborczej przepisów zabraniających parlamentarzyście (nawet ubiegającemu się ponownie o mandat) udziału w tego rodzaju imprezie.
   11. Jak należy traktować spotkania z ludnością organizowane w terenie z parlamentarzystami? Jakie elementy kosztów mogą (muszą) być przedmiotem rozliczenia np. koszt dojazdu, wynajem sali, itp.?
       Spotkania z ludnością, których celem jest złożenie wyłącznie informacji z pracy parlamentarnej posła lub senatora dotyczą wykonywania mandatu i nie podlegają rygorom Ordynacji wyborczej pod warunkiem, że nie będą wykorzystywane do prowadzenia agitacji wyborczej. Jeżeli natomiast spotkania, o których mowa, będą łączone ze spotkaniami przedwyborczymi lub w ich trakcie będzie prowadzona przez parlamentarzystę agitacja wyborcza, to należy traktować je jako spotkania organizowane przez komitet wyborczy prowadzący kampanię wyborczą z wszelkimi skutkami finansowymi pokrycia i rozliczenia poniesionych kosztów. W tym zakresie aktualne są odpowiedzi na pytania nr 3 i 5.
   12. Niektórzy parlamentarzyści w upływającej kadencji pod szyldem swoich biur parlamentarnych wydawali biuletyny (mniej lub bardziej regularnie) informujące o działalności posła, pracy jego Klubu Parlamentarnego oraz komentujące bieżące wydarzenia polityczne. Czy kontynuowanie wydawania biuletynu w czasie trwania kampanii wyborczej będzie uznawane za czynność związaną z kampanią wyborczą? Czy koszty wydawania i dystrybucji biuletynu będą wliczane w koszt kampanii wyborczej i będą podlegały rozliczeniu?
       Wydawanie biuletynów informacyjnych przez posłów i senatorów w okresie trwania kampanii wyborczej może być kontynuowane, jeżeli ich treść wiąże się ze sprawowanym mandatem. Ze względów prawnych i etycznych treści i oznaczenie tych biuletynów powinny być wolne od elementów, które można by uznać za promocję i agitację na rzecz określonych partii politycznych, ugrupowań i komitetów wyborczych uczestniczących w wyborach. Po zarejestrowaniu posła lub senatora jako kandydata w wyborach, promowanie kandydata poprzez wydawanie jego biuletynu powinno być zaniechane chyba, że działalność ta zostanie uznana przez komitet wyborczy jako element jego kampanii wyborczej ze wszystkimi skutkami przewidzianymi w przepisach Ordynacji wyborczej, dotyczących finansowania kampanii wyborczej z własnych środków komitetu wyborczego (art. 108 Ordynacji wyborczej). Rozwinięcie tych zasad zawierają odpowiedzi na pytania nr 3, 5 i 7.